Мэдээллийн Технологийн ёс зүй

Бичиж эхлэхийн өмнө нэг зүйлийг хэлэхэд энэ сэдэв бол их төвөгтэй, маргаантай хэцүү зүйл.
Учир нь Мэдээллийн Технологийн ёс зүй буюу Ethics of Information Technology нь moral буюу ёс суртахуун гээч зүйлтэй шууд холбогддог. Эдгээр зүйлүүдийг тайлбарлахын тулд хэд хэдэн жишээ авах хэрэгтэй гэж бодож байна.
Жишээ 1. Нэг программист байлаа гэж бодъё. Нөхөр нилээн том компанид ажилладаг. Ажилладаг компани нь зохиогчийн эрхтэй програм хангамжтай /copyrighted software/. Харин нэг өдөр манай хүн компанийхаа эзэмшдэг програмуудыг хуулж аваад гэртээ хэрэглэжээ гэж үзье. Энэ бол ёс суртахуунгүй үйлдэл. Программист маань өөрөө тэр програмыг бичсэн байсан ч гэсэн.
Жишээ 2. Нэгэн компани бүх ажилчиддаа өөрийн гэсэн e-mail хаяг нээж өгдөг, өөрийн гэсэн сервертэй байг. Гэвч дарга ажил тарсны дараа тухлан сууж байгаад, бүх ажилчдынхаа хүлээж авсан болон явуулсан шууданг үзээд суудаг бол энэ байж болшгүй бүдүүлэг явдал. Ажлын и-мэйл хаягийг хэдийгээр зөвхөн ажлын зориулалтай хэрэглэх ёстой байтал, хэн нэгэн хувийн зорилготой ашигласан байсан ч гэсэн.
Жишээ 3. Ажлын зүйлийг хувьдаа ашигласан гэсэн санаа дээр дурьдагдсан. Хэрвээ би нэг компанид ажилладаг байлаа гэхэд, ажлын цагаар чатлаад суудаг бол бас л ёс суртахуунгүй асуудал. Надад тэнд суусны маань төлөө дарга мөнгө төлдөг, миний чатлаж байгаа интернэтийн төлбөрийг сар болгон хийдэг шүү дээ.
Жишээ 4. Энд арай өөр төрлийн жишээ авъя. ФМ радионы компани байлаа гэж бодъё. Тэд тодорхой долгионы төлөө засгийн газарт эсвэл зохих ёстой газар нь төлдөг. Одоо харин хүссэн юм аа ярьж чалчиж болох уу? Мэдээж үгүй. Тэдний долгион хүрч байгаа газар нутгийн оршин суугчдын өмнө хариуцлага хүлээх үүрэгтэй. Учир нь агаарын орон зай гэдэг засгийн газрын юм уу тодорхой албан тушаалтны бүр эсвэл радиогийн компаний ч өмч биш, харин тухайн газар нутгийн амьдран суугчдын өмч байдаг. Телевизийн хувьд ч адил. Монголын тэр олон сувгуудаар учиргүй баахан олон ангит солонгос кино гаргаж байгаа байдал бол ёс суртахуунгүй үйлдлүүдийн маш том жишээ.
Жишээ 5. Алдартай дуучин цомгоо гаргажээ. Цомог маш үнэтэй. Хөгжингүй орны хүмүүс болон өндөр орлоготой хүмүүс цомгийг нь аваад сонсчихож чадна. Гэтэл ядуу буурай орныхонд тийм боломж байхгүй. Нэг нөхөр мөнгөө төлж аваад, интернэтэд upload хийнэ. Мөнгөө төлж авсан тэр нөхөр өөрийн болсон зүйлээ яах нь түүний дур эсвэл хүний бүтээлийн үнэлэмжийг үгүй хийж байгаа хортон. Аль нь вэ?
Эндээс эхлээд маш олон зөв буруугийн тухай асуудал сөхөгдөж ирдэг. Өмнөх 4 жишээ ч гэсэн бас л адилхан. Үүнийг юу зохицуулах вэ? Морал уу? Морал гээчийн хэмжүүр яг юу вэ?